Çöpler porfiri-epitermal altın yatağı, Tetis Alpin-Himalaya orojenik kuşağında açılmalı tektonizma sonucu gelişen orta Eosen yaşlı plütonik sokulumlarla ilişkili bir altın yatağıdır. Plütonik kayaçlar (granodiyorit porfir, diyorit porfir) Geç Paleozoyik-Mesozoyik yaşlı metapelit ve metakarbonat kayaçlar içerisine sokulum yaparak porfiri-epitermal bir Cu-Au yatağı oluşturmuş ve hidrotermal alterasyon zonlarının (potasik, fillik, propilitik, arjilik) gelişimine neden olmuştur. Bu çalışmada, önceki araştırmacılarca yerel ve sınırlı alanda geliştiği belirtilen süperjen alterasyonun aksine, geniş yayılım sunan arjilik alterasyon zonlarının mineralojik-petrografik özelliklerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu kapsamda, optik ve taramalı elektron mikroskop (SEM ve SEM-EDS), X-ışınları kırınımı (XRD), O-H izotop jeokimyası ve K/Ar yaş tayini incelemeleri gerçekleştirilmiştir. Aşırı killeşmiş granodiyorit porfirlerde bile, ilksel porfiritik doku izlenebilmekte, ince-kristalli kil ve kuvarslar homojen ve yer yer mikrolaminasyonlar şeklinde gözlenmektedir. Simektit ve karışık-tabakalı illit-simektit (I-S) mineralleri yapraksıtüysü, illit ve kaolinitler levhamsı biçimler sergilemektedir. Kuvars ve jarositler özşekilli kristaller, kristobalitler kurtçuk görünümlü, bu çalışmada ilk kez belirlenen krandallitler ise ince-taneli granüler topluluklar şeklinde gözlenmektedir. Arjilik zona ait örnekler fillik zona yakın iç kesimlerde (ileri arjilik zon) kuvars + I-S, kuvars + krandallit + jarosit ve kristobalit, dış kesimlerde (arjilik zon) ise kuvars + simektit + kaolinit birliktelikleri sergilemektedir. Simektitler dioktahedral bileşime sahiptir (d060<1.500 Å, oktahedral Al=1.47-1.66). I-S mineralleri yüksek illit bileşenli (I85-S15) ve R3 tipi ara tabakalanmaya sahip olup, oktahedral Al ve yapraklar arası K içerikleri sırasıyla 1.66-1.71 ve 0.58-0.75 arasında değişmektedir. I-S’lerin O-H izotop bileşimi, düşük sıcaklık koşullarında ve magmatik suyun baskın olduğu bir oluşumu işaret etmektedir. Jarosit içeren örneğin K/Ar yaş verisi (43.6 ± 1.0 My), arjilik alterasyonun plütonik sokulum sırasında veya hemen sonrasında (<1 My) başladığına işaret etmektedir. Elde edilen bulgular, Çöpler porfiriepitermal altın yatağında geniş yayılım sunan, düşük sıcaklık (<200 ºC) ve asidik koşullarda gelişmiş, alüminyum fosfat ve demir sülfat minerallerinin de geliştiği bir arjilik alterasyonun varlığını ortaya koymaktadır.
(The Çöpler porphyry-epithermal gold deposit is associated with middle Eocene intrusive rocks related to an extensional tectonic phase in the Tethyan Alpine-Himalayan orogenic belt. The intrusive rocks (granodiorite porphyry and diorite porphyry) were emplaced into Late Paleozoic–Mesozoic metapelite and metacarbonate rocks creating the porphyry-epithermal Cu-Au deposit and hydrothermal alteration zones (potassic, phyllic, propylitic, argillic). The mineralogic-petrographic and geochemical properties of the extensive argillic alteration zones (not supergene alteration described previously) were determined by optical and scanning electron microscopy (SEM and SEM-EDS), X-ray diffraction (XRD), O-H isotope geochemistry and K-Ar dating. Within the primary porphyritic texture, fine-grained clay and quartz crystals are present as homogeneous and partly micro-laminations in the more intensely argillized granodiorite porphyry. Smectite and mixed-layer illite-smectite (I-S) minerals exhibit flaky/sponge-like and fibrous shapes, respectively, whereas illites and kaolinites show platy/tabular crystal shapes. Quartz and jarosite have euhedral crystals, cristobalites and crandallites (first determined here) are shown as worm-like and fine-grained granular aggregates, respectively, developed within the pores indicating direct precipitation from the hydrothermal fluids. The samples from the argillic zone display quartz + I-S in the inner parts (advanced argillic zone) close to phyllic zone, whereas quartz + smectite + kaolinite associations are towards outer parts (argillic zone). Smectites have a dioctahedral composition (d060<1.500 Å, octahedral Al=1.47-1.66 a.p.f.u). I-S minerals have a high illite component (I85-S15) with R3 type ordering of interlayering. The tetrahedral Al and interlayer K contents are 1.66-1.71 and 0.58-0.75, respectively. Oxygen and hydrogen isotope composition of I-S indicate the low temperature conditions from the magmatic water dominant fluids. K/Ar age data from jarosite-bearing sample (43.6±1.0 My) indicates that the argillic alteration started during or shortly after (<1 Ma) the plutonic intrusion. The data demonstrate the argillic alteration was widely distributed and developed under low temperature (<200 ºC), acidic conditions in association with the aluminum phosphate and iron phosphate minerals.)
CORE (COnnecting REpositories)
CORE (COnnecting REpositories)